Klassiek Centraal, 20/04/12

Lucrèce Maeckelbergh

Konzert, Brüssel, Paleis voor Schone Kunsten, 15. April 2012

Jonas Kaufmann in Bozar

Sublieme zangkunst zonder charisma De liefhebbers van vocale muziek hadden er lang naar uitgekeken: het concert met sterzanger Jonas Kaufmann in Bozar, aangekondigd sinds vorig najaar. Het concert kaderde in het feestjaar voor de 75ste verjaardag van het Nationaal Orkest van België dat voor de gelegenheid gedirigeerd werd door Jochen Rieder. De Henry Leboeuf-zaal van het Paleis voor Schone Kunsten zat dan ook afgeladen vol en het publiek liet zijn fangevoelens de vrije loop met bravo’s en ritmisch applaus. Jonas Kaufmann bedankte hen met niet minder dan vijf bisnummers. Als je het mij vraagt te veel van het goede en trouwens net een aria te veel voor zijn stem. Het concert was voor het grootste deel samengesteld uit een aantal aria’s uit het verismo-repertoire en enkele Wagneraria’s, aangevuld met orkestrale operafragmenten. Behalve kaskrakers als Cielo e mar (La Gioconda) waren er ook ontdekkingen te doen met minder bekend werk van bij voorbeeld Riccardo Zandonai, een ondergewaardeerd componist van wie Kaufmann een dramatische aria vertolkte uit Giulietta e Romeo. Het was een staaltje van het veelzijdig en onbetwistbaar talent van de tenor. Voor elke emotie vindt hij de juiste buiging in de stem. De sterke accentuering die Kaufmann op sommige lettergrepen maakt, kan misschien overdreven lijken, maar past perfect in de stijl van het verisme. Ook de diepe tenorklank die Kaufmann ontwikkeld heeft, past bij deze dramatische operastijl. De stem houdt in elk register een grote projectiekracht. Wat Jonas Kaufmann ons bood was dus een bewonderenswaardige technische prestatie. In de Wagneraria’s was die trouwens nog superlatief met als surplus dat zijn vertolking in de Graalsvertelling uit Lohengrin eindelijk ontroerde. Daar moest ik wel tot het einde van het concert op wachten. Hoewel hij onmiddellijk bij het betreden van het podium op gejuich onthaald werd, zette Kaufmann zijn programma koel in. De eerste verzen van Cielo e mar leden onder stress en de aria miste lyriek. Geleidelijk leek Kaufmann zich meer bij het concert betrokken te voelen maar ik merkte geen communicatie met zijn publiek. Hoe warm dat publiek ook op hem reageerde, de zanger bleef afstandelijk op het podium zijn ding doen, zeer geconcentreerd op de zang, die subliem was. Ik beluisterde hem met veel bewondering maar hij raakte me niet. Zelfs als hij bij de bisnummers dan toch leek te genieten van het succes kwam het geforceerd en niet van harte over. Zijn beperking wat inleving betreft heeft ongetwijfeld te maken met de prestatie van het orkest. Het Nationaal orkest van België heeft geen traditie in het operarepertoire en dat genre vraagt misschien een extra inspanning? Het orkest speelde degelijk en op een trompetnootje na kunnen we ze niet op fouten betrappen, maar het speelde noten, geen muziek….Waar is de bezieling die nodig is om zo’n concert met stukken uit opera’s te maken tot een geheel dat leeft? Ik hoorde geen zindering of emotie laat staan passie in hun spel. De orkestmuziek in de Bachanale uit Samson et Dalila ontaardde in pure karikatuur. Ondanks het orkest was het concert toch een mooie ervaring, die mijn beeld van Jonas Kaufmann bevestigd heeft. Kaufmann is een bescheiden en rustig man, een zanger die met ernst en een grote muzikale cultuur zijn carrière opbouwt. Niet de “latin lover” die de mediahype van hem probeert te maken. Ik vrees dat dergelijke hype een uitgesproken negatief effect heeft op hem. Kaufmann hoort niet thuis in vedettecultussen à la Bartoli, Villazon of Alagna. Hij hoort thuis op een scène die hem toestaat zich in een personage in te leven tussen muzikanten die eenzelfde ernst aan de dag leggen als hijzelf. Als u hier nog bevestiging van wil, raad ik u zijn cd-opnamen aan met verismo-aria’s onder leiding van Antonio Pappano of die met Duitse aria’s onder leiding van Claudio Abbado, beide op Decca.