Trouw, 27. April 2011

Peter van der Lint

Wagner: Die Walküre, Metropolitan Opera, 22. April 2011

Die Walküre

Een debuut aan de Metropolitan Opera (Met) in New York is meestal iets bijzonders voor een zanger. Zingen in het fameuze theater aan Lincoln Center, waar een kleine vierduizend liefhebbers je eventueel zouden kunnen bejubelen, is vaak een kroon op een carrière. Voor haar langverwachte en bijzondere debuut als Sieglinde in `Die Walküre' moest Eva-Maria Westbroek afgelopen vrijdag in de Met echter opboksen tegen een paar andere `bijzonderheden'. Zo maakte op dezelfde avond de Amerikaanse en zeer geliefde sopraan Deborah Voigt haar debuut als Brünnhilde en zong de Duitse tenor Jonas Kaufmann - Wagnerhoop in bange dagen - zijn allereerste Siegmund. Kaufmann en Westbroek moesten ondanks hun beider grote stemmen in de eerste akte behoorlijk vechten tegen de akoestisch ongunstige plek die ze in het inmiddels fameuze high-tech decor van deze `Ring'-productie van Robert Lepage moesten innemen. ' En of dat allemaal nog niet genoeg was, zat intimiderend in het auditorium een bejubeld zangeres die ooit zelf met groot succes Sieglinde in de Met had gezongen: Jessye Norman. Het waren allemaal factoren die zouden kunnen afleiden van het bijzondere huisdebuut van Eva-Maria Westbroek. In normale omstandigheden zou Westbroek deze `obstakels' met glans terzijde hebben geschoven, maar de succesvolle sopraan had geen rekening gehouden met het feit dat ze deze avond tegen nog iets veel groters moest opboksen: zichzelf! Na de eerste pauze verscheen Met-manager Peter Gelb voor het doek. Er ging een gesmoorde zucht van ontzetting door de zaal, want aankondigingen, dat belooft meestal niet veel goeds. Misschien dachten velen dat er wat aan de hand zou zijn met Deborah Voigt, die als Brünnhilde pas in de tweede akte zou moeten verschijnen. Maar nee. Gelb deelde mee dat Mrs. Westbroek zich niet goed voelde, maar dat ze zou proberen om verder te zingen. Of het publiek daar begrip voor kon opbrengen. In de tweede akte van `Die Walküre' hoeft Sieglinde pas na ongeveer een uur de bühne weer op, maar al wie er opkwam, niet Westbroek. Haar stand-in Margaret Jane Wray had de rol overgenomen. Na de tweede pauze kwam Gelb andermaal voor het doek om een en ander uit te leggen. Gedurende het verloop van de tweede akte waren de klachten van de achter de coulissen wachtende Westbroek zo verslechterd, en was haar conditie zo achteruit gegaan dat het onverstandig leek om haar nog verder te laten zingen. Zo veranderde het langverwachte en belangrijke debuut in een persoonlijk drama voor de Nederlandse sopraan, die na glorieus ontvangen 'Walküre'-optredens in Aix-en-Provence, Londen, San Francisco, Berlijn, Valencia, Bayreuth, Frankfurt en Salzburg ook de New Yorkers haar Sieglinde wilde laten horen. Het mocht niet zo zijn, al kwam Westbroek redelijk ongehavend door de eerste akte, de akte waar ze de meeste indruk kan, en moet maken. De stem klonk wat wapperig met soms wat weinig focus en kern, maar niets wees erop dat hier gezondheidsproblemen in het spel waren en niet gewoon zenuwen en spanning. Samen met de geweldige eerste Siegmund van Jonas Kaufmann tilde Westbroek deze akte naar een hoog plan, met prachtig donker getimbreerde tonen en een stralende hoogte. Het opbloeien van de liefde tussen broer en zus klonk euforisch en extatisch zoals Wagner het bedoeld heeft. Ook dirigent James Levine kwam hier los van de vreemde lethargie die hem verder de hele avond parten speelde. Toen Westbroek en Kaufmann aan het slot van de eerste akte voor het doek kwamen, was het applaus voor beiden enthousiast, evenals het bravo-geroep. Maar een goed begin was in dit geval niet het halve werk. De Met deed verder geen officiële mededelingen over de 'ziekte' van Westbroek. Gisteravond was de tweede voorstelling in de reeks en op de website stond in elk geval geen vervanging voor Westbroek vermeld. De sopraan zal waarschijnlijk voldoende hersteld zijn om in ieder geval de matinee-voorstelling van 14 mei aanstaande te zingen; die voorstelling wordt live uitgezonden in honderden bioscopen over de hele wereld, ook in Nederland. Haar stem klonk wat wapperig met soms wat weinig focus en kern Een Nederlandse zanger in een grote rol aan de New Yorkse Met, dat komt slechts sporadisch voor. Toevallig dat vorige maand tenor Arnold Bezuyen er nog de rol van Loge in `Das Rheingold' zong. 'In 1967 was Cristina Deutekom de laatste Nederlander die de New Yorkers in de toen net geopende nieuwe Metropolitan Opera verbijsterde met haar vertolking van de Königin der Nacht in Mozarts `Die Zauberflöte'. Ver daarvóór waren het de Nederlanders Anton van Rooy (Wotan, 1899) en Jacques Urlus (Tristan, 1913) die opmerkelijke debuten aan de Met hadden. Overigens verliep Urlus' debuut in `Tristan und Isolde' net zo rampzalig als dat van Westbroek. Ook hij moest middenin de opera opgeven, maar triomfeerde amper een week later in de titelrol van `Siegfried'. Da's misschien een goed voorteken voor Westbroek. `Die Walküre' was vrijdag het tweede segment van de complete `Der Ring des Nibelungen' die de Met aan het smeden is met dirigent James Levine en regisseur Robert Lepage. Het is de achtste nieuwe cyclus van Wagners tetralogie die door de Met sinds 1889 wordt gemaakt. Vorig jaar veroorzaakte `Das Rheingold' grote ophef vanwege het immense decor van vierentwintig immense, los van elkaar bewegende planken. Met dit decor wist Lepage wonderen te verrichten, maar het ging volgens sommigen ten koste van een uitgewerkte personenregie - technologisch vernuft boven emotie. Het was de vraag of het decor - dat voor de hele `Ring' gebruikt gaat -worden - zich wederom zou bewijzen in `Die Walküre'. Dat viel eigenlijk behoorlijk tegen. De verschillende `standen' waarin het decor gezet kan worden, kwamen in `Das Rheingold' bijna allemaal al voorbij. De mogelijkheden zijn niet onuitputtelijk. En zo live in theater maakt het __ decor gek genoeg minder indruk dan met al die close-ups in de bioscoop. Wel fascinerend om te zien hoe die planken ineens bomen worden en vervolgens het dak van Sieglinde's vormen. Ook het slotbeeld, als Wotan zijn dochter Brünnhilde in een ring van vuur te slapen legt, is spectaculair, en de Walkürenrit is scenisch werkelijk een vondst; die zorgde voor een luidruchtig open doekje met gefluit en geschreeuw. Levine, die aan het slot het podium op kwam strompelen, werd harts-' tochtelijk toegejuicht, maar er klonk ook boe. Dat hij langzame tempi prefereert weten we, maar dat daaruit soms de spanning volledig wegsijpelt, dat was nieuw. Zo werd Wotans grote monoloog een muzikale mislukking. Bryn Terfel zong Wotan met klasse, maar hij kwam pas in de laatste akte echt op stoom. Voigts Brünnhilde was een regelrechte tegenvaller - te weinig diepte en te weinig kracht. Stephanie Blythe (Fricka) had die kracht in genereuze overvloed. Laten we hopen dat Westbroek zich alsnog in deze productie kan bewijzen, en dat ze erbij is als de Met op 14 mei de opera rechtstreeks en wereldwijd in bioscopen uitzendt.