Opera Nederland,

Mark Duijnstee

Werther, Paris, ab 14. Januar 2010

Hysterische taferelen bij ‘Werther’ in Parijs

De geruchten in superlatieven over de ‘Werther’ van de Opéra de Paris waren aanleiding om weer eens te kijken hoe opera buiten ons land gemaakt wordt. Een gerenommeerde dirigent, een begaafde regisseur én natuurlijk een superster in de titelrol staan daar in dienst van de componist en zijn opera. Tot 1986 kwamen de grootste zangers ter wereld naar Nederland om in opera’s te zingen. De wereldtop als Joan Sutherland en Luciano Pavarotti traden toen in ons land in hoofdrollen op. Maar met de komst van artistiek directeur Pierre Audi en Het Muziektheater is het met grote sterren in de Nederlandse opera gedaan en moeten Nederlandse operaliefhebbers hiervoor het land ontvluchten. En ook om te ontkomen aan de onbenullige ensceneringen van de Nederlandse operagezelschappen kan men beter voorstellingen elders bezoeken. En zo waren de geruchten in superlatieven over de ‘Werther’ in de Opéra de Paris een mooie aanleiding om weer eens te kijken hoe opera buiten ons land gemaakt wordt. De Franstalige première van de opera ‘Werther’ van Jules Massenet (1842 - 1912) vond plaats in 1893 in de Opéra-Comique van Parijs. De librettisten van Massenet hadden weinig behouden van de originele tekst van Goethe uit 1774 en het verhaal werd gecentreerd rondom de titelfiguur en zijn geliefde Charlotte. De opera kreeg een typische “fin de siècle” stijl met haar elegantie en gevoeligheid. ‘Werther’ werd pas in 1984 bij de Opéra National de Paris in het Palais Garnier op het repertoire genomen. En terwijl vorig jaar in de Opéra Bastille nog een nieuwe enscenering van regisseur Jürgen Rose ging met Rolando Villazon en Susan Graham, wordt dit jaar alweer de 2004 productie uit Londen van de Franse regisseur Benoît Jacquot (1947) gespeeld. Jacquot komt uit de filmwereld en is bekend van kostuumfilms als ‘Sade’ en ‘Adolphe’. ‘Werther’ is – na zijn ‘Tosca’-film uit 2001 - zijn tweede opera-enscenering en een enorm succes. De atmosfeer is eenvoudig, maar exact en trouw aan Massenet. Zijn regie is geheel op de personages gericht en de zangers staan centraal. De heldere decors zijn eenvoudig, stijlvol en ongelooflijk mooi. Jonas Kaufmann zingt de titelrol van Werther. Kaufmann is waarschijnlijk de meest succesvolle en veelzijdige tenor van dit moment. Zijn stem klinkt in het borstregister als Jon Vickers, die ook zong met een diep geluid, dat ruimte geeft voor dynamische invullingen en expressieve kleuren. Kaufmann is attent voor nuances en zijn lezing van Werther in perfect Frans is een intieme, introverte en poëtische, die goed past bij de buitengewoon gevoelige dichter. Zijn overgangen van introspectie naar verrukking en wanhoop zijn spontaan en oprecht. Er is geen moment van zwakte in zijn vertolking van de zware partij, die vaak door een groot orkest begeleid wordt. Kaufmann werd door het Parijse publiek dan ook beloond met een hysterische ovatie. De Française mezzsopraan Sophie Koch is ideaal voor de kuise Charlotte. Haar toon is vast en gelijkmatig en de klank is ingetogen zonder een spoor van borstregister. Anne-Catherine Gillet is voorbeeldig als Sophie. Haar dictie is helder, haar projectie gefocust en de rol lijkt gewoonweg als voor haar geschreven. De bariton van Ludovic Tézier als Albert is van een opvallende kracht en schoonheid en Alain Vernhes is ronduit perfect als Charlottes vader. De grote ster van de avond is wel Michel Plasson. De 76-jarige dirigent stond in zijn indrukwekkende loopbaan voor alle belangrijke orkesten van de grote operahuizen in de wereld en nam ‘Werther’ in 1979 al op in de studio met Alfredo Kraus en Tatiana Troyanos. Plasson geeft uiterst goed gehoor aan de talrijke en subtiele expressieve annotaties in de partituur. Nergens dekt hij de zangers toe. Hij laat het orkest zeer goed luisteren, waardoor het als één man speelt. Opvallend is zijn nauwkeurige en natuurlijke timing, die de muziek opwindend en kleurrijk maken. Een gerenommeerde dirigent, die samen met een begaafde regisseur én een superster in de titelrol in dienst staat van de componist en zijn opera. En de bezoekers verlieten na afloop aangedaan de zaal.